Jak jest w rzeczywistości? Czy oceny okresowe pracowników faktycznie służą dobru osób zatrudnionych, czy to narzędzie do kontrolowania efektywności? Czy warto wprowadzić regularne oceny pracowników w firmie? Która metoda jest najlepsza? Odpowiadamy na najważniejsze pytania – zapraszamy do artykułu!
Czym jest ocena pracownicza?
Ocena pracownika bez wątpienia jest jednym z najbardziej kluczowych elementów zarządzania zasobami ludzkimi, a także efektywnością całej organizacji. Jak jednak zdefiniować to pojęcie? W literaturze ciężko znaleźć jedną, spójną definicję, która w 100% wyczerpywałaby temat i zakres oceny pracowniczej. Można jednak przyjąć, że w skład oceny pracowniczej najczęściej wchodzi ocena kompetencji pracownika oraz ocena jakości jego pracy pod kątem stanowiska, na którym jest zatrudniony. Przesadnym nie będzie też stwierdzenie, że ocena pracowników służy procesom zatrudniania (wewnętrzne awanse i zwolnienia), systemom wynagradzania, jak i zapewnia możliwość rozwijania kompetencji pracowników.
Rodzaje okresowych ocen pracowniczych
O tym, jak bardzo złożonym pojęciem jest ocena pracownicza świadczy również fakt, ile rodzajów oceny pracowniczej możemy wymienić. Przede wszystkim ocenę pracowniczą można podzielić ze względu na częstotliwość jej występowania - w wielu przedsiębiorstwach funkcjonuje roczna ocena pracowników, choć coraz częściej spotykamy się także z półroczną, a nawet kwartalną oceną pracowniczą.
Kolejny podział może stanowić technika oceny pracowniczej. Najczęściej w przedsiębiorstwach praktykowane są:
- punktowa skala ocen pracowników – w tym przypadku mówimy o tabeli, w której wymienione są określone kryteria oceny pracownika stosowane przez pracodawcę oraz skala ocen pracownika, według której jest oceniany,
- opisowa ocena pracownika – ten rodzaj polega na dowolnym opisie jakości pracy, wyników, zachowań czy kompetencji ocenianego pracownika.
Ocenę okresową można również prowadzić według różnych metod. Do najpopularniejszych należą:
- ocena okresowa pracownika 90 stopni (ocena pracownika wyłącznie przez jedną osobę, najczęściej bezpośredniego przełożonego),
- ocena okresowa pracownika 180 stopni (ocena wieloźródłowa dopuszczająca dwa źródła informacji zwrotnej - od przełożonego oraz samego pracownika),
- ocena okresowa pracownika 270 stopni - w ocenie 270 stopni uwzględniane są aż trzy źródła informacji, są nimi: przełożony, współpracownicy oraz osoba poddawana ocenie),
- oceny okresowe 360 stopni – w tej sytuacji informacja zwrotna pochodzi z czterech różnych źródeł, którymi są przełożony, współpracownicy, podwładni oraz sam pracownik),
- ocena okresowa 360+ - to rozszerzenie metody 360 stopni o kolejną perspektywę, czyli klientów zewnętrznych.
Czy warto korzystać z ocen pracowniczych?
Mimo, iż Kodeks Pracy, ani inne przepisy prawa pracy nie nakładają na pracodawcę obowiązku dokonywania oceny pracownika, to jednak firmy korzystają z tego narzędzia bardzo, bardzo chętnie. Dlaczego? Czy to kwestia chęci sprawowania nieustannej kontroli nad wynikami pracowników? Oczywiście, że nie! Głównym zadaniem oceny pracowniczej nie jest rozliczanie pracowników za każde, najmniejsze niedociągnięcie w pracy. Nie jest to również pretekst do redukcji etatów czy przeprowadzenia grupowych zwolnień.
Jednak, aby pracownicy dokładnie zrozumieli, że celem oceny okresowej pracowników jest zapewnienie im możliwości rozwoju, dostosowania szkoleń i warsztatów czy wyłonienie sukcesorów w firmie, należy im to jasno wytłumaczyć. Nieodpowiednio zakomunikowana ocena pracownicza może być źródłem niepotrzebnego stresu i pejoratywnych skojarzeń. Może także wywoływać niezdrową rywalizację pomiędzy poszczególnymi pracownikami, a w konsekwencji – burzyć relacje w zespole.
Oceny okresowe pracowników – najważniejsze zalety
Poprawnie zakomunikowana i dobrze wdrożona ocena pracownicza w firmie, zaowocuje wieloma zaletami i korzyściami. Do najważniejszych z pewnością możemy zaliczyć:
- poprawę wydajności pracy,
- poprawę jakości pracy,
- możliwość zdiagnozowania postępów i osiągnięć pracowników,
- zdiagnozowanie osób niewywiązujących się ze swoich obowiązków i wywierających negatywny wpływ na zespół,
- możliwość identyfikowania pracowników o najwyższym potencjale rozwoju,
- wpływ na zmiany kadrowe (awansy pionowe, awanse poziomie, podwyżki),
- możliwość wyrównania luk kompetencyjnych pomiędzy poszczególnymi osobami zatrudnionymi na tych samych stanowiskach.
- zidentyfikowanie mocnych stron i obszarów do rozwoju wszystkich pracowników,
- wspieranie procesów udrażniania komunikacji,
- kształtowanie postaw prorozwojowych,
- pomoc w identyfikowaniu się pracowników z organizacją.
Podsumowując, już na pierwszy rzut oka widać, że ocena pracownicza jest naprawdę pomocna. Jednak tak, jak już wspomnieliśmy, aby ocena okresowa faktycznie przynosiła oczekiwane rezultaty, należy ją odpowiednio zakomunikować wszystkim pracownikom. Tylko wtedy nie będzie wywoływać niepotrzebnego stresu, a wręcz przeciwnie - zmotywuje pracowników do działania.